Chùa Phước Sơn được lập đầu thế kỷ XVIII, tại thôn Phú Mỹ, xã Tây Phú, huyện Tây Sơn. Lúc đầu là một thảo am dựng ở Gò Sọp (Gò chùa) cùng thôn, sau chuyển về xây dựng kiên cố tại vị trí hiện nay.
Là chùa tư của họ Võ, tên Phước Sơn tự do ông Võ Văn Thọ (ông nội của danh tướng nhà Tây Sơn – Võ Văn Dũng). Trải qua nhiều đời họ Võ quản lý thờ tự, đến năm 1960 họ Võ đã cúng chùa cho hòa thượng Từ Huệ Chiếu – Trụ trì chùa Thập tháp (An Nhơn). Từ đây, chùa Phước Sơn trực thuộc Giáo hội Phật giáo Bình Định, trụ trì đầu tiên là thiền sư Không Mật hiệu Huệ Chánh; trụ trì thứ 2 là thiền sư Như Trung hiệu Ấn Tông; đương kim trụ trì là thiền sư Nhật Vinh, tự Thanh Hiền, đời Pháp 43 kệ phái tổ định Tuyết Phong, đệ tử đại sư Như Trung, kế vị trụ trì sau khi bổn sư qui tịch năm Bính Tí (1996).
Chùa đã trải qua nhiều lần xây dựng, tu tạo, tuy nhiên riêng khu nhà tổ phía sau chính điện, quy mô khiêm tốn vẫn được duy tu đến ngày nay. Tại đây, hai bên bàn tổ có câu liễn đắp trên trụ vôi nhắc đến lai lịch chùa. Đáng tiếc, liễn không ghi lạc khoản:
Tích Võ tộc tiên linh sáng tạo, tằng ưu tư bách tánh quần sanh câu giác ngộ.
Kim Từ tông trưởng lão trùng tu, diệc thiết niệm cửu liên tịnh độ cọng gia hương.
Dịch: Xưa tiên linh họ Võ xây to, từng nhiều mong trăm họ mọi loài bên bờ giác
Nay trưởng lão họ Từ xây lớn, cũng luôn nghĩ sen vàng đất sạch ấy gọi quê nhà.
Trong nhà tổ chùa Phước Sơn còn có 2 thần vị của họ Võ và của Võ Văn Dũng:
– Phụng vì Võ tộc tiền hậu hiền chư hương linh chi thần vị.
Dịch: Thần vị tiền hiền, hậu hiền, các hương linh họ Võ cung kính
- Phước Sơn tự chủ tự tánh Võ, tự Văn Dũng, húy Độ, tịnh hữu công đức chư vong linh chi thần vị.
Tân sửu niên thất nguyệt thập tứ nhật cung đạo
Thường niên tam nguyệt nhị thập nhật kỳ siêu.
Dịch: Thần vị của vong linh chủ chùa Phước Sơn họ Võ, tên tự là Văn Dũng, tên húy là Độ, cùng các vong linh có công đức với chùa.
Năm Tân Sửu, tháng 7 ngày 14 kính cẩn tạo vị
Hằng năm cầu siêu vào ngày 20 tháng 3.
Theo sư trụ trì thứ 1 chùa Phước Sơn Từ Huệ Chánh (Sư ông của đương kim trụ trì – Nhật Vinh, tịch năm 1984) năm 1977 cho biết: với sự trợ giúp của Võ Văn Dũng chùa mới được xây cất tử tế ở vị trí như hiện nay.
Đáng chú ý ở chính điện chùa còn có 3 cổ vật quý đó là tượng Phật A Di Đà, tượng Bồ tát Phổ Hiền và tượng Quan thánh. Đây là những di vật được thỉnh về từ Bắc Hà, sau khi Võ Văn Dũng theo Bắc Bình Vương – Nguyễn Huệ ra Bắc diệt Trịnh năm 1786.
Tượng Phật A Di Đà cao 80cm, đây là hình ảnh đức Phật đang ngồi tọa thiền, ngồi theo kiểu “Paduasana” (thiền định), bàn tay chắp theo thế “Dyana Mudna” (định ấn), các ngón tay của hai bàn tay khép lại, bàn tay phải để trên bàn tay trái, lòng bàn tay hướng lên. Kiểu tóc ảnh hưởng Ấn Độ (kiểu xoắn ốc), trang phục là áo hở ngực, nguyên có hoa văn hoa lá nhưng tượng sơn nhiều lần nên nét hoa văn nổi bị mờ nhạt, hiện nay tượng được sơn một màu nhũ vàng.
Tượng Bồ tát Phổ Hiền cao 80cm, tượng bố cục cân đối, mắt khép hờ nhìn xuống và cũng ngồi kiểu thiền định, trang phục áo hở cổ màu xanh dương có hoa văn hoa lá, màu nhũ vàng. Nhìn chung, tư thế ngồi và trang phục hai tượng: A Di Đà và Bồ tát Phổ Hiền khá giống nhau.
Tượng Quan thánh khá lạ. Có lẽ điểm đặc trưng duy nhất để nhận diện Quan thánh đó là mặt đỏ. Tượng không giống tượng và tranh Quan thánh theo truyền thống mà có phong cách phóng túng giống như tượng Quang Trung trong quần tượng tại chùa Bộc, Hà Nội. Quan công ở đây tay trái không vuốt râu, tay phải không cầm sách Xuân Thu. Đáng chú ý tư thế ngồi của tượng Quan thánh chùa Phước Sơn Bình Định và tượng Quang Trung ở chùa Bộc, Hà Nội rất giống, chỉ khác là tượng Quan thánh chùa Phước Sơn chân không bỏ ngoài hia. Giống tượng chùa Bộc: chân trái cũng đưa rộng ra ngoài, mũi hia đưa lên cao, chân phải hơi khép vào trong gối. Hai tay cùi chỏ tì lên đùi vòng qua trước bụng, tay trái vòng qua nhiều hơn, 2 bàn tay khuất trong tay áo rộng, chỉ để lộ mỗi ngón tay cái của tay phải, chòm râu không rậm và dài như những tượng Quan thánh khác, đầu đội mũ, mặc dù áo được sơn màu xanh nhưng ta có thể nhận biết đây là kiểu áo long bào qua họa tiết thêu trên áo. Nhìn chung, tượng Quan thánh chùa Phước Sơn, Bình Định và tượng Quang Trung, chùa Bộc có nhiều điểm giống nhau.
Hiện nay, tượng A Di Đà đang thờ tại chùa Phước Sơn còn 2 tượng Bồ tát Phổ Hiền và tượng Quan thánh cùng thần vị Võ Văn Dũng được Bảo tàng Quang Trung (Tây Sơn, Bình Định) mượn trưng bày tại Bảo tàng.
