…Chớp mắt đã 50 năm, thế hệ chúng tôi bây giờ đã cầm sổ về hưu, chắc chắn đang nhìn lại cuộc đời với con mắt chân thành và bao dung. Quả thật, sau mấy thập niên cả nước cùng chung sức chòi đạp, đấu tranh vất vả cho cải cách, Việt Nam đang “thay da đổi thịt” hơn bao giờ hết. Những năm tháng chiến tranh, đói nghèo, cô lập, nghi ngại, phân biệt đối xử, cách biệt Nam – Bắc đã lui vào dĩ vãng.
Tuy vậy, xã hội giàu đẹp, văn minh, dân chủ và công bằng vẫn còn là bức tranh dang dở. Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa chưa hoàn thành vào năm 2020 như mục tiêu đã định. Tai ương thiên nhiên và nhân tạo luôn đe dọa. Tiêu cực, lãng phí, bộ máy cồng kềnh, văn hóa xuống cấp đã chạm mức báo động đỏ nhiều lần. Tham nhũng tràn lan, không thể không quyết liệt đưa “bầy sâu” và “củi gộc” vào lò.
Giữa những niềm vui và nỗi buồn thế sự đan xen nhau, ở thời điểm này, tôi càng nhận ra ý nghĩa và giá trị của hai từ thống nhất nay đã khác hẳn so với những năm tháng đầu tiên của cái thuở “hồ hởi phấn khởi”. Giờ đây, chúng ta thấy rõ thống nhất đất nước không đơn giản chỉ là nối lại giang san, sử dụng chung tài nguyên và nhân lực dưới cùng một thể chế. Không đơn giản là khôi phục đường sắt xuyên Việt hay sử dụng chung một loại văn tự hay một bộ sách giáo khoa.
Thống nhất đất nước vẫn đang là một quá trình chưa kết thúc và phải thực hiện ở nhiều lĩnh vực. Trong đó, có thống nhất bằng kinh tế thị trường thì mới thống nhất giang san và nhiều tầng lớp xã hội thực thụ. Có thống nhất mục tiêu đất nước phú cường thì mới thống nhất nhân tâm toàn bộ.
Hơn nữa, các thế hệ trước và sau đều phải đồng thuận trân trọng lịch sử và văn hóa đa dạng giữa các vùng miền, đồng thuận quý trọng niềm tin con người và tự do sáng tạo thì quá trình thống nhất đất nước mới tăng tốc và bền vững. Dẫu cho tương lai phía trước còn nhiều thử thách bất định và diễn biến phức tạp nhưng tôi tin chúng ta từ trẻ đến già đều mong muốn những sai phạm trong quá khứ sẽ không lặp lại. Cuộc lựa chọn đổi mới và mở cửa vẫn tiếp tục phải làm quyết liệt và thông minh. Chính cột mốc 50 năm thống nhất quê hương đang thôi thúc chúng ta không thể bỏ cơ hội thăng hoa đất nước trong thế kỷ XXI, cơ hội bồi đắp mạnh hơn nữa một quốc gia hùng mạnh, một dân tộc tụ hội tinh hoa và đoàn kết chặt chẽ.
